Wstęp.
W świadomości byłych pracowników Janowskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Terenowego (założonego w latach 60 – tych XX wieku) oraz Oddziału Zamiejscowego w Janowie Lubelskim Zakładów Metalowych w Nowej Dębie (założonego w 1970 r.) – później Oddziału Terenowego Huty Stalowej Woli w Janowie Lubelskim (połączonych w 1976 r. w Fabrykę Maszyn w Janowie Lubelskim) wciąż żywa jest pamięć o nie istniejącym już Oddziale PTTK w Janowie Lubelskim. Tymczasem historia PTTK w Janowie Lubelskim jest starsza.
Szkolne Koło PTTK przy LO w Janowie Lubelskim i ciąg dalszy.
Historia PTTK w Janowie Lubelskim, mieście Ordynacji Zamojskiej (lokacja 1640 r.) na pograniczu Roztocza Zachodniego i Kotliny Sandomierskiej, sięga jeszcze lat 60 – tych XX wieku. Otóż Autor niniejszego opracowania (członek PTTK od 16.04.1966 r.) należał wtedy do Koła PTTK – SKKT przy Liceum Ogólnokształcącym w Janowie Lubelskim, z przynależnością organizacyjną do Oddziału w Biłgoraju. Wtedy, w licealnej grupie koleżeńskiej organizowano wiele lokalnych wypraw do Lasów Janowskich i na bliską Wyżynę – dziś znaną jako Roztocze Zachodnie. Były to kilkugodzinne wyprawy piesze, rowerowe i elitarne wtedy - narciarskie. Po zdobyciu map oraz informatorów turystycznych zorganizowano kilka dalszych wyjazdów rowerowych do: Wysokiego, Zamościa (dwa dni - z noclegiem w Domu Turysty), Jarosławia i Sandomierza (trzy dni - z noclegami w Domu Turysty i Szkolnym Schronisku Młodzieżowym). Kolejnym licealnym etapem były dwie wyprawy Autostopem: nad morze i udział w Ogólnopolskim Zlocie Autostopu w Janowie Lubelskim (1966 r.) oraz wokół Polski (1967 r.). Niezwykle pomocne w planowaniu wypraw były dokładne mapy PTTK. W latach służby wojskowej w Nowym Dworze Mazowieckim i w Dęblinie Autor uczestniczył w lokalnej turystyce i gromadził opracowania turystyczne. To doświadczenie na początku lat 70 – tych XX wieku przydało się w organizacji wypraw z grupą koleżeńską z miejsca pracy: OZ ZM w Nowej Dębie a następnie OT HSW i w FMJ. Kontynuowano tradycję lokalnych wypraw, teraz z większą ilością wypraw pieszych na Roztocze (Szczebrzeszyn, Krasnobród, Zwierzyniec) i nadal do Lasów Janowskich, np. zimą pieszo do Ośrodka Wypoczynkowego HSW w Ulanowie nad Tanwią. Na wyprawy kilkudniowe pobierano z zakładowej wypożyczalni sprzęt turystyczny: namioty, rakietki do badmintona. Planowano wyprawy wodne – wtedy dla treningu pływano po nowym Zalewie Janowskim na zakładowych kajakach i rowerach wodnych. Później były grupowe wyjazdy na narty na Roztocze, w Bieszczady, Beskidy, Tatry i w Sudety. Teraz są to lokalne jazdy na nartach biegowych.
Oddział PTTK w Janowie Lubelskim.
W latach 70 – tych XX wieku, w rozwijającym zakłady przemysłowe Janowie Lubelskim powołano Oddział PTTK. Punkt IT oraz Zarząd mieściły się na parterze kamienicy w Rynku Starego Miasta, przy Dworcu PKS (teraz Biuro Podróży). Na zapleczu odbywały się zebrania i szkolenia, w tym kurs przewodników turystycznych – miejskich (uprawnienia na Janów Lubelski i okolice). Kurs organizowano we współpracy z ZW PTTK w Sandomierzu i tam w 1976 r. odbył się egzamin. Legitymacje wydał Wydział Kultury Fizycznej i Turystyki w Tarnobrzegu (stolica województwa w latach 1975 – 1998). Prowadzono działalność: wycieczki, wczasy – w tym dla zakładów pracy oraz rajdy, np. wspominany nadal rajd pieszy do Batorza w rocznicę Bitwy Powstania Styczniowego płk. Marcina „Lelewela” Borelowskiego w dniu 6 września 1863 r. Aktywne były też Koła: zachował się Protokół z zebrania Koła PTTK przy OT HSW w Janowie Lubelskim z dnia 20.09.1977 r. o powołaniu Komisji Wodnej (od 1978 r. Klubu Żeglarskiego „ZEFIR”) do gospodarowania zakupionym przez FMJ sprzętem pływającym. Były też wydawnictwa o charakterze lokalnym, np.: ilustrowana broszura „Janów Lubelski i okolice” + mapa miasta, autor Włodzimierz Wójcikowski, podpisana przez ZO PTTK w Janowie Lubelskim i WPT – WOIT w Lublinie a wydana na zlecenie WPGT „Flisak” i WOIT w Sandomierzu w 1980 r. Jeszcze przed 1983 r. przeniesiono siedzibę na ul. Bialską – na I piętro kamienicy po tzw. „jatkach” (teraz mieszkanie prywatne nad Bankiem). Zmiany w gospodarce zapoczątkowane transformacją lat 90 - tych XX wieku i zmiany podziału administracyjnego Polski (od 1999 r. powrót do województwa Lubelskiego) postawiły przed Zarządem Oddziału PTTK trudne wyzwania. W konkurencyjnej gospodarce rynkowej poszukiwano zyskownych luk w obsłudze turystów - organizowano np. wczasy zagraniczne czy wyjazdy na Pływalnię do Stalowej Woli co pozwalało z trudem pokryć koszty utrzymania Oddziału. Wobec nikłej działalności statutowej i braku opłacania składek członkowskich nie znajdowano wsparcia u lokalnych Władz. Po kolejnej przeprowadzce, na ul. Jana Zamoyskiego do pomieszczenia w budynku dawnej Szkoły Zawodowej (teraz market PEPKO) podjęto decyzję o postawieniu Oddziału w stan likwidacji.
Koło Terenowe PTTK „Ziemia Janowska” przy Oddziale Zamojskim PTTK.
W środowisku Janowskich przewodników turystycznych, dawnych członków PTTK i aktywnych turystów - na różnych spotkaniach (Lokalna Grupa Działania „Leśny Krąg”, Urząd Miejski, Ośrodek Edukacji Ekologicznej Nadleśnictwa Lasy Janowskie, Forum Organizacji Pozarządowych) od końca XX wieku prowadzono rozmowy o powołaniu organizacji turystycznej. Była silna presja na powołanie Lokalnej Organizacji Turystycznej – nowej struktury grupującej właścicieli firm zbliżonych do turystyki, ale pomimo wielu propozycji statutu i deklaracji Władz Gminy Janów Lubelski – LOT–u nie powołano. Wobec tego grupa przewodników turystycznych rozpoczęła poszukiwanie kontaktów w okolicznych strukturach PTTK. Po rozmowach w Lublinie i Zamościu – w dniu 11.07.2011 r. w uroczysku Kruczek koło Janowa Lubelskiego, przy kapliczce św. Antoniego zorganizowano zebranie założycielskie Koła w Oddziale Zamojskim PTTK. Koło przybrało nazwę „Ziemia Janowska”, członkowie wybrali Zarząd i Komisję Rewizyjną ale nie ustalono siedziby. Początkowo zebrania odbywały się w biurze SKR a od 2017 r. są cotygodniowe spotkania w Bibliotece Pedagogicznej w Janowie Lubelskim. W sezonie wakacyjnym członkowie spotykają się na Przystani KŻ „ZEFIR” nad Zalewem Janowskim. Na początku Koło liczyło ok. 10 osób a po zasileniu przez seniorów z Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów – ok. 20 osób. Organizowane są lokalne rajdy i wycieczki piesze, rowerowe, narciarskie, wodne i samochodowe. Popularnością cieszą się pogadanki regionalno – historyczne i wyjazdy do okolicznych Muzeów. Koło posiada stronę internetową a działalność wydawniczą rozpoczęło od wydania w br. broszurki „Gdzie jesteś zimorodku” z okazji współorganizowanego spotkania Światowy Dzień Wody – 2020 r. Czynione są starania o uruchomienie Punktu IT w budowanym Dworcu Autobusowym na Rynku w Janowie Lubelskim.
Zakończenie.
Miłe są wspomnienia młodości i dawnych lat nauki oraz pracy zawodowej. Szczególnie mile wspominamy aktywny wypoczynek realizowany w naszej organizacji. To właśnie PTTK kiedyś wskazał chętnym sposoby poznawania kraju, jego zabytków, przyrody i kultury. Uczulił na potrzebę ochrony środowiska i sporządzania opisów wydarzeń, które przemijają. Wskazał też konieczność przekazywania tych wartości młodemu pokoleniu oraz potrzebę kształtowania odpowiednich postaw naszych następców.
Antoni Sydor . zdjęcia Jarosław Lalik