Zapraszamy na spotkania w Domu Nauczyciela.

Chłodnym ale słonecznym porankiem 27.04.2023 r. wyjechano komunikacją publiczną - Busem z nowego Dworca Autobusowego na Janowskim Rynku do Liceum im. ONZ w sąsiednim Biłgoraju. Pojechano na spotkanie "Archeologia Powiatu Biłgorajskiego", również z tematyką 160. Rocznicy Powstania Styczniowego.
Archeologia ułatwia nam poznanie przeszłości a jej wyniki są przedmiotem zainteresowania historyków, regionalistów, uprawiających turystykę aktywną ale też planujących zagospodarowanie terenu czy prace polowe i leśne.
Na terenie Ziemi Janowskiej posiadamy liczne, warte zainteresowania miejsca wskazujące na wydarzenia w historii. Pisze o tym Zenon Baranowski w książce "Między Lasami Janowskimi a wzgórzami Roztocza Gorajskiego" (Zamość, 2011 r.): "Najstarsze ślady osadnictwa na terenie ziemi janowskiej pochodzą ze schyłkowego paleolitu (10 000 - 8 300 lat p.n.e) i są pozostałością po łowcach reniferów." Dalej wymienia miejsca istotne w rozwoju miejscowej cywilizacji: Chrzanów, Pikule, Krzemień, Białą, Janów Lubelski, Batorz.
Chcąc choć w cząstce spojrzeć na miejsca wskazane przez Z. Baranowskiego, do Biłgoraja pojechano szosą DK 74, ale dłuższą trasą i w Krzemieniu skręcono w lewo, w górę rzeki Branew w kierunku krawędzi Roztocza Zachodniego. Za m. Branew droga prowadzi stromo na wyżynę. Po obu stronach widać wąwozy lessowe a liczne odnogi teraz wyróżniają się bielą kwiatów dzikich czereśni i naturalnej tu tarniny. Już z wyżyny popatrzono na rozległą dolinę z początkami rzeki Biała Łada (dawniej Łada Polska) w Chrzanowie. Warto dodać, że Biała Łada zasilona za Biłgorajem przez Czarną Ładę (dawniej Łada Ruska) staje się rzeką Ładą. Przejechano przez znany kiedyś z upraw lnu Chrzanów, Malinie i Ładę - graniczną tu placówkę Powiatu Janowskiego. Za Gorajem, dawnym miastem Ordynacji Zamojskiej wjechano na ruchliwą szosę Lublin - Biłgoraj i przez Frampol szybko dojechano do celu, jakim był przystanek dla wysiadających przed kościołem św. Jerzego przy ul. Kościuszki w Biłgoraju. Stamtąd do Liceum im. ONZ, też przy ul. Kościuszki, już tylko krótki spacer.
Konferencja z podtytułem "Historia i perspektywy" była zorganizowana przez Muzeum Ziemi Biłgorajskiej. Zgromadziła referentów tematów, liczne grono uczniów miejscowych szkół, przedstawicieli władz i gości zaproszonych.
Prowadzący spotkanie Dyrektor MZB Marek Majewski przedstawił plan spotkania i poinformował, że 160. rocznicę Powstania Styczniowego podkreśli jeden z wykładów. Ogłosił, że każdy uczestnik otrzyma okazjonalne wydawnictwo MZB "Archeologia Powiatu Biłgorajskiego - Historia i perspektywy" pod redakcją Konrada Grocheckiego, archeologa MZB.
W referatach przedstawiono historię i dorobek miejscowych, zatrudnionych w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej i Muzeum Zamojskim archeologów oraz badań zewnętrznych na terenie Powiatu Biłgorajskiego z uwzględnieniem opisów dawnych i najnowszych metod badawczych. Przedstawiono też strukturę i rolę Urzędu Konserwatora Zabytków w ochronie i udostępnianiu materiałów badawczych, uznanych za obiekty zabytkowe. Referenci wyjaśnili zasady uzyskania zezwolenia na poszukiwania; wskazali na gradację zniszczeń stanowisk w historii: rolnictwo (najwięcej), budownictwo, leśnictwo. Przedstawili też opisy konkretnych stanowisk badawczych: bitwy pod Panasówką, drewnianego traktu w Tarnogrodzie i archeologii lasów biłgorajskich.
Każdy wykład był wartością samą w sobie, ale teraz trzeba zaznaczyć wykład i prezentację Seweryna Kosmali "Archeologia bitwy pod Panasówką 3 września 1863 r". Prelegent uczestniczył tam w badaniach archeologicznych MZB w 2003 r., realizując też tematykę jako pracę magisterską na angielskim uniwersytecie w Sheffield. Krótko przedstawił epokę pod względem techniki wojennej, okoliczności i głównych uczestników oraz rozstrzygnięcie bitwy - zwycięstwo Powstańców. Oprócz wyników w postaci artefaktów zaprezentował też metody poszukiwań i prezentacji stosowanych na polach bitew USA z okresu Wojny Secesyjnej (1861 - 1865 r.). Wyjaśnił, że w odróżnieniu od praktyki europejskiej, gdzie prezentuje się zachowany teren np. okopy, w USA wyjaśnia się taktykę, ruchy wojsk oraz chronologię bitwy.
Jak napisał w opracowaniu: "Taktyka i ruchy wojsk wyjaśniane są w miejscu gdzie dokładnie miały miejsce, a broń i inne znaleziska eksponowane są w muzeum zlokalizowanym w pobliżu miejsca bitwy. Specjalne tablice informacyjne, korespondującymi z danymi fazami bitwy, rozmieszczone są po całym polu starcia."
Stwierdził, że teren pod Panasówką ma wielu właścicieli, co uniemożliwia obecnie wprowadzenie stosowanych w USA rozwiązań a więc zaproponował jedynie budowę platformy widokowej na wzgórzu.
Trzeba dodać, że wszystkie prezentacje i przekazane książki wzbudziły zainteresowanie uczestników i były przedmiotem dyskusji pokonferencyjnej.
A więc, do Biłgoraja warto pojechać a dowiemy się jak wiele nas łączy z miastem nad Ładą.
W drogę powrotną wybrano się słonecznym popołudniem, też zalecaną komunikacją publiczną. Po niewielkim marszu NW wyjechano z malutkiego przystanku Busów znajdującego się obok dużego, pustawego Dworca Autobusowego, położonego dość daleko od Rynku. Trasa wiodła bliższą drogą, przez Frampol, Kocudzę, Dzwolę i Krzemień. Od Frampola obserwowano tereny przyszłej inwestycji rozbudowy DK 74 w postaci obwodnicy Dzwoli i Janowa a także nowej linii kolejowej od Szastarki przez Janów do Biłgoraja. Zwrócono uwagę na wybudowaną w ub. roku ścieżkę rowerową z Janowa do Zofianki, co zapewnia bezpieczny dojazd do miejsc gdzie "woda jest czysta a trawa zielona" ……

Antoni Sydor - Sekretarz KT PTTK "Ziemia Janowska", Przewodnik Turystyczny
Foto: Internet - Liceum im. ONZ w Biłgoraju i pomnik poległych pod Panasówką w Zwierzyńcu.
Scan: Antoni Sydor:
1/ okładki, spis treści i noty redakcyjne książki "Archeologia Powiatu Biłgorajskiego - Historia i perspektywy" pod redakcją Konrada Grocheckiego, wyd. Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju, Biłgoraj 2023 r.
2/ okładka książki "Kurhany na Roztoczu" pod redakcją Grzegorza Mączki, wyd. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie, Lublin 2021 r.
 

24 kwietnia 2023r.  Z historii janowskiego PTTKu.

Zdjęcie z 3 Sympozjum Przewodnickiego województwa tarnobrzeskiego w Baranowie Sand. dn 13-14.10.1979r. Z Janowa byli min: Maria Liwak, Ewa Mucha, Anna Lenart, Maria Ryszko, Maryla Pijanowska, Jerzy Pijanowski.

18 kwietnia 2023r.  160. Rocznica Powstania Styczniowego. Wyjazd z KT PTTK ZJ na spotkanie w Bibliotece "U Kazimierza" w Modliborzycach

W słoneczne, wietrzne popołudnie 18.04.2023 r. wyjechano Busem z nowego Dworca Autobusowego na Janowskim Rynku do Miejsko - Gminnej Biblioteki "U Kazimierza" w odległych o 8 km Modliborzycach, na spotkanie z okazji 160. Rocznicy Powstania Styczniowego.
Po drodze, jeszcze w Janowie obserwowano rozkwitające w ogrodach magnolie a w dolince rzeczułki Borownica w m. Kopce zwrócono uwagę na kapliczkę św. Wincentego, wybudowaną ku pamięci tragicznej potyczki oddziału Powstańców pod dowództwem Ignacego Solmana w noc 22 stycznia 1863 r. Popatrzono też na pole bitewne zarastające krzakami a w części zajęte przez farmę fotowoltaiczną, jedną z wielu skutecznie wypierających rodzimy krajobraz. Już w położonych nad rzeką Sanną Modliborzycach zwrócono uwagę na pustawy Rynek oraz urokliwe uliczki ("zatyłki"), niektóre z domami i podwórkami okolonymi murami ale też ze śladami zniszczeń II Wojny Światowej.
Spotkanie w okazałym budynku Biblioteki (za Urzędem Miejskim) składało się z historycznej opowieści Autora książki "Powstanie Styczniowe na terenie Ziemi Modliborzyckiej" - Marka Mazura, rozstrzygnięcia konkursu plastycznego dla uczniów oraz wystawy rycin M. Mazura. W spotkaniu wzięli udział uczniowie z nauczycielami, władze Miasta i Gminy, goście zaproszeni.
Znany też w Janowie (po spotkaniu w Domu Nauczyciela, w dniu 08.02.2023 r.) Pan M. Mazur zwięźle przedstawił wydarzenia Powstania w Modliborzycach i okolicy. Wskazał przyczyny i skutki działań oddziału Ignacego Solmana z Wolicy oraz wielopłaszczyznowe związki ziemiaństwa z kadrą dużego, przygranicznego garnizonu w Janowie Ordynackim, będącym siedzibą władz Powiatu Zamojskiego. Zwrócił uwagę na represje zaborcy i upamiętnienie bezpośrednio po starciach zbrojnych i obecnie. Jako historyk - nauczyciel zachęcił zebranych do zadawania pytań, co przekształciło się w tak pożądaną debatę rozwijającą. Między innymi rozważano czy mieszkańcy Janowa uczestniczyli w Powstaniu oraz co byłoby gdyby I. Solman jednak zajął Janów?
Ważną częścią spotkania było rozstrzygnięcie konkursu plastycznego, wskazującego na dbałość o rozwój zainteresowań lokalną historią w szkołach.
Dopełnieniem całości było zwiedzanie wystawy realistycznych rycin wojowników autorstwa M. Mazura oraz wystawy towarzyszącej w postaci fotografii z przeszłości Modliborzyc.
Warto dodać, że wystawy zaprezentowano w obszernej Sali na II piętrze, po wyjściu z której warto przysiąść w hollu na wygodnych kanapach i przez duże okno kontemplować widok na miasto i kościół pw. Św Stanisława.
Warto też ułożyć plan kolejnych odwiedzin bliskiego, założonego w 1631 r. miasta o bardzo ciekawej historii.

Antoni Sydor - Sekretarz KT PTTK "Ziemia Janowska", Przewodnik Turystyczny.
Foto: Miejsko - Gminna Biblioteka "u Kazimierza" w Modliborzycach.
Scan: Antoni Sydor, "Wieści Gminne", kwartalnik wydawany przez Urząd Miejski i Bibliotekę u Kazimierza w Modliborzycach, marzec 2023 r.- Program obchodów 160. Rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego w Gminie Modliborzyce.
 

W dniu dzisiejszym złożyłem na ręce Zarządu Koła rezygnację z pełnienia obowiązków Prezesa Koła. Do czasu wyboru nowego Prezesa kontakt z Kołem poprzez Sekretarza, kolegę Antoniego.

Dziękuję za współpracę i długie bo 12 letnie prezesowanie Koła.

Jarosław Lalik

W stylowym hollu Domu Nauczyciela w Janowie Lubelskim, od lutego 2023 r. z okazji 160. Rocznicy Powstania Styczniowego jest prezentowana wystawa plansz z reprodukcjami obrazów malarza Artura Grottgera. Przy niezwykle realistycznych obrazach zatrzymują się koneserzy sztuki, ale też pamiętający o Powstaniu Styczniowym a wśród nich Członkowie Koła Terenowego PTTK "Ziemia Janowska" w Janowie Lubelskim.
Trzeba nadmienić, że Artur Grottger (1837 - 1867 r.) znany jest jako ilustrator epoki zniewolenia Polski a szczególnie wielu scen obrazujących wydarzenia Powstania Styczniowego. Urodził się na Podolu w rodzinie ziemiańskiej o tradycjach patriotycznych (ojciec uczestnik Powstania Listopadowego) i artystycznych - malarskich. Rodzice dostrzegając talent malarski swego syna zadbali o jego kształcenie we Lwowie a szczęśliwy los zapewnił mu dalsze nauki w Krakowie i w Wiedniu. Pomimo sukcesów, podejrzenie o wspieranie uchodźców z Powstania Styczniowego w Wiedniu spowodowało cofnięcie protekcji samego Cesarza Franciszka Józefa a w następstwie konieczność powrotu w rodzinne strony. Tam utrzymywał się z okazjonalnych malunków ale tworzył też dzieła patriotyczne, o wiekopomnym znaczeniu, jak cykle: "Polonia", "Lithuania" i "Wojna".
Wtedy też poznał swoją narzeczoną i muzę, Wandę Monne. Latem 1866 r. przebywali w Dyniskach koło Tomaszowa, we dworze Wandy i Juliana Skolimowskich. Tam właśnie powstał jego obraz "Duch" z cyklu "Lithuania". Znakomicie opisała to Halina Matławska w swej książce "Lasy - nasze fortece" (Zwierzyniec, 1993 r.): "Dom pełen był wspomnień o powstaniu. Dwaj synowie gospodarzy Władysław i Józef uczestniczyli w walkach powstańczych, we dworze Skolimowskich zatrzymywali się kurierzy, dowódcy oddziałów, w bliskich lasach ćwiczyli się ochotnicy do powstania. Miejscowy kowal, rymarz i sprowadzony rusznikarz szykowali broń i rynsztunek żołnierski, kobiety szyły bieliznę i mundury. W dworskich zabudowaniach umieszczono lazaret. Służba znająca wszystkie ścieżki organizowała przejścia przez bliską granicę. Kiedy Grottger przyjechał do Dynisk, ludzie wciąż opowiadali o niedawnych walkach"……"Bohater cyklu, leśnik zjawił się tu w swojej chacie jako mglista postać z otwartą na piersi raną. Żona leśniczego zajęta wytapianiem kul, odłożyła na chwilę swe niekobiece zajęcie, a ogarnięta niepokojem i tęsknotą za mężem, wyjęła z koszyka dziecko i tuląc je, zamyśliła się nad nieznanymi losami powstańca. Obrócona plecami do drzwi, nie widziała zjawy, dostrzegł ją wierny pies, swym zwierzęcym instynktem odczuwający śmierć swego pana. Leśniczyna - to portret Wandy Monne ubranej w wiejskie, lniane suknie, pożyczone od dworskiej służby, chata leśnika - to kuchnia dworska w Dyniskach, nawet pies - to podwórzowy Zagraj. A opowieść dla mieszkańca Zamojszczyzny, to los bohatera - leśnika Hugona Gramowskiego, o którym artysta musiał słyszeć. Leśniczy Hugo Henryk Gramowski w pamiętnym dniu 31 stycznia 1863 r. zginął pod Tomaszowem i tak jak leśnik z obrazu "Duch" zostawił młodą wdowę i osierocił nowo narodzone dziecko.".
Warto dodać, że Hugo Henryk Gramowski, leśniczy z Klucza Krzemińskiego Ordynacji Zamoyskiej, w Zwierzyńcu (siedzibie Zarządu Ordynacji) został dowódcą małego (9 Powstańców) oddziałku. W dniu 24 stycznia uderzył na Józefów a nocna akcja na dość słabo chronione przez 15 kozaków nadzorujących brankę miasto, dobrze przemyślana i przeprowadzona zakończyła się pełnym sukcesem: zginęło 2 kozaków a reszta uciekła; zdobyto 8 koni, karabiny i szable.
Oddział H. H. Gramowskiego szybko powiększył się do 200 ludzi i nocą z 30/31 stycznia uderzył na Tomaszów, w zaplanowanym przez władze wojewódzkie działaniu. Jednak słabe rozpoznanie miasta, oczekujące na atak Rosyjskie wojsko w koszarach i w domu zajezdnym, przyczyniły się do klęski Powstańców w chaotycznej walce. Odwrót przy niewielkich stratach, zarządzony przez rannego dowódcę zamienił się w ucieczkę. Szali goryczy dopełniła zdrada miejsca ukrycia dowódcy i jego śmierć z rąk kozaków. Powstańcy uszli do obozu we Floriance a Rosjanie przy niewielkich stratach wycofali się do Twierdzy Zamość.
Sam mistrz Artur, marzący o sukcesie udał się do Paryża. Tam wśród emigracyjnej Polonii zyskał uznanie, odniósł też sukces finansowy poprzez korzystną sprzedaż cyklu "Wojna" ale podupadł na zdrowiu i zmarł w 1867 r. Pozostał w pamięci swej muzy Wandy Monne, która sprowadziła zwłoki i zadbała o pogrzeb w bliskim mu i zawsze pięknym Lwowie, na Cmentarzu Łyczakowskim.
O Powstaniu i losach Polskiej elity można było usłyszeć na spotkaniu KT PTTK ZJ w powielkanocną środę 12.04.2023 r., w gościnnym Domu Nauczyciela w Janowie Lubelskim.
Po wyjściu z budynku wszyscy zwrócili uwagę na piękne, wiosenne kwiaty w starannie utrzymanych przydomowych ogródkach oraz na rozkwitające bujnie w wielu zakątkach śnieżnobiałe mirabelki, które w ciepłe popołudnie roztaczały swój jedyny w roku aromat.
Zwrócili też uwagę na wracającą ze szkół beztroską młodzież, ciekawe czy zapoznaną o daninie krwi i życia, jaką złożyli w ofierze 160. lat temu nasi bohaterscy przodkowie.
O powstańczych losach opowiadał a teraz opisał,
Antoni Sydor - Sekretarz KT PTTK "Ziemia Janowska", Przewodnik Turystyczny
Foto: Jarosław Lalik
Foto: Wikipedia, Dyniska na Równinie Bełskiej koło Tomaszowa Lubelskiego -
miejsce pamięci Artura Grottgera i Wandy Monne
scan: Antoni Sydor, okładka książki Lasy - nasze fortece, Halina Matławska, Zwierzyniec, 1993 r

29 marca 2023r.  Bohaterstwo Kobiet Polskich, wspomnienia czasu wojny.

Bohaterstwo polskich kobiet z Armii Krajowej to temat, który zasługuje na uwagę i pamięć. W czasie II wojny światowej, kobiety w Polsce były często równie zaangażowane jak mężczyźni w walkę o wolność i niepodległość kraju. Wiele z nich brało udział w działaniach Armii Krajowej, tajnej organizacji wojskowej, która działała przeciwko okupantom niemieckim.

Kobiety pełniły różne role w Armii Krajowej. Niektóre działały jako kurierki, przewożąc ważne dokumenty i informacje między różnymi oddziałami AK. Inne były łączniczkami, utrzymując łączność między różnymi grupami oporu i koordynując działania. Jeszcze inne kobiety były sanitariuszkami, udzielając pierwszej pomocy rannym partyzantom.

Bohaterstwo polskich kobiet z Armii Krajowej zostało docenione przez władze Polski po wojnie. Wiele z nich zostało odznaczonych orderami i medalami za swoje zasługi. Jedną z najbardziej znanych kobiet, która brała udział w działaniach AK, była Wanda Rutkiewicz, która po wojnie stała się jedną z największych polskich himalaistek.

Nie można zapomnieć o wkładzie polskich kobiet w walkę o wolność i niepodległość kraju. Ich bohaterstwo i poświęcenie zasługuje na pamięć i uznanie.

Podczas dzisiejszego spotkania które prowadził kolega Marek kontynuowaliśmy temat kobiet. Ich bohaterstwo podczas wojny. Wywiązała się bardzo ciekawa dyskusja w której uczestniczyli wszyscy obecni uczestnicy spotkania. kto wie może to spotkanie zaowocuje jakąś poważniejszą notatka czy może nawet książką, bo warto pamiętać. Poniżej skany udostępnione przez kolegę Marka. Zdjęcie ze szkolenia sanitariuszek AK oraz wspomnienie pośmiertne wnuka jednej z nich.

24 marca 2023r.  160. Rocznica Powstania Styczniowego. Członkowie KT PTTK ZJ w Muzeum 24. Pułku Ułanów w Kraśniku

Wiosennym i ciepłym, choć mokrawym porankiem 24.03.2023 r. grupa członków Koła Terenowego PTTK "Ziemia Janowska" pojechała samochodem do Muzeum 24. Pułku Ułanów w Kraśniku.
W kilka osób, zainteresowanych turystyką historyczną, wybrano się tam na wystawę "Bohaterowie Powstania Styczniowego na Lubelszczyźnie", zorganizowaną z okazji 160. Rocznicy Powstania Styczniowego.
Pojechano starą DK 19: przy Kopcach znanych z potyczki oddziału Powstańców Ignacego Solmana z wojskiem Rosyjskim z Janowa w dniu 22 stycznia 1863 r. i przez Modliborzyce znane z carskich represji popowstaniowych.
Za Polichną, w Struskim Lesie przy wyjeździe z głębokiego wąwozu, zatrzymano się po prawej stronie szosy, w miejscu zwanym Mosty. Jadący szosą uważny poszukiwacz dostrzega w małej zatoce krzyż, głaz i tablicę wykonaną przez Nadleśnictwo Kraśnik. Z treści opisu wyłania się obraz bitwy jaka się tu rozegrała 18 lipca 1863 r. Otóż na Rosyjską kolumnę 4 rot piechoty i sotni kozaków podążających z Lublina do Janowa Ordynackiego uderzył 350 - cio osobowy oddział Powstańców pod dowództwem płk Tomasza Wierzbickiego. Rosjanie, po stracie 28 zabitych i 50 rannych wycofali się. W krwawej walce zginęło 18 Powstańców a 29 zostało rannych.
Muzeum 24 Pułku Ułanów w Kraśniku znajduje się w obrębie Rynku Starego Miasta, na dawnym wzgórzu zamkowym. Od 2020 r. mieści się w stylowym dworku z dobudowanym blokiem. W porównaniu do poprzedniej lokalizacji są teraz nowe powierzchnie i nowoczesne formy ekspozycji a całość poprzez dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych (toalety, windy, krzesełka) spełnia standardy dostępności komunikacyjnej. Placówka wchodzi w skład Muzeum Regionalnego w Kraśniku, które jest w strukturze Muzeum Narodowego w Lublinie a wystawą stałą jest ekspozycja tytułowa dotycząca historii 24. Pułku Ułanów.
Ekspozycja Powstania Styczniowego zawiera duże plansze z fotogramami oraz opisami dokonań dowódców Powstania na Lubelszczyźnie. Pokazani są też uczestnicy Powstania, uhonorowani awansami oficerskimi już po Odzyskaniu Niepodległości w 1918 r. Całość uzupełniają gabloty z oryginalnym uzbrojeniem..
Po ekspozycji Janowską grupę oprowadzał znany już p. Zdzisław Winkler, który jest pasjonatem swej pracy. Oprócz informacji o ekspozycji były też wzajemne opowieści o nieznanych dziejach Powstania. Ponadto delegacja KT PTTK ZJ opowiedziała o wydarzeniach rocznicowych na Ziemi Janowskiej oraz wręczyła p. Zdzisławowi Winklerowi książkę "Powstanie Styczniowe na terenie Ziemi Modliborzyckiej" - autorstwa znanego w Modliborzycach i w Janowie historyka Marka Mazura.
Zakończeniem wizyty było zaproszenie na wydarzenie muzealne w 2024 r. - na 110. Rocznicę wybuchu I Wojny Światowej oraz Bitwy Kraśnickiej 1914 r.
Słonecznym, wręcz upalnym popołudniem droga powrotna nowoczesną i pustawą S 19 przebiegła szybko. Poranna wilgoć i ciepło zachęciły roślinność do pokazania swej wiosennej urody. Teraz celowały w tym krzewy forsycji, gdzie żółte pąki oznajmiały o bliskim, okazałym rozkwicie. Z ciekawością oglądano mało znany dotychczas krajobraz, niejako "od podszewki". Z pewnością takie wrażenie odnoszą też mieszkańcy tych okolic, w organizmie których zaistniała nić komunikacyjna, będąca zarazem nową barierą w delikatnej strukturze wielorakich powiązań.
Antoni Sydor - Sekretarz KT PTTK "Ziemia Janowska", Przewodnik Turystyczny
Foto: Zuzanna Skoczyńska

Światowy Dzień Wody jest wydarzeniem ustanowionym przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z dnia 22.12.1992 r., przyjętą na konferencji Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro w Brazylii a obchodzonym corocznie w dniu 22 marca.
Dzień Wody od kilku lat cieszy się powodzeniem również w naszym Janowie, nad Białką.
W słoneczną środę 22.03.2023 r., w Małej Sali Domu Nauczyciela odbyło się spotkanie dyskusyjno - podsumowujące "Światowy Dzień Wody w Janowie Lubelskim - 2023 r.":
Na wstępie uczestnicy wysłuchali interesującej prelekcji o wodach i gospodarce wodnej, którą wygłosiła Pani Katarzyna Tokarz z Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Rzeszowie. Na ekranie wyświetlono prezentację w tym zakresie.
Po prelekcji aktywne środowisko naszego Janowa w osobach przedstawicieli instytucji, organizacji, jednostek przedstawiło informacje o inicjatywach jakie zrealizowano w ramach obchodów ŚDW.
1/ w dniu 11.03.2023 r. wysprzątano tereny nad rzeką Białką (Białą), na odcinku od mostu ul. Okopowa (k. Browaru) do mostu ul. Lubelska (k. Biedronki) w Janowie Lubelskim, gdzie zgromadzono 33 worków odpadów w postaci zużytych butelek, słoików, kartoników, kapsli, torebek i worków foliowych, styropianu a nawet opon. Tam pracę wykonali Członkowie OSP w Janowie Lubelskim, Członkowie KT PTTK "Ziemia Janowska" w Janowie Lubelskim oraz pracownicy PGW WP RZGW w Rzeszowie - Nadzór Wodny w Janowie Lubelskim.
2/ nastąpiła aktywizacja działalności Szkolnego Koła Ligi Ochrony Przyrody przy Publicznej Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnym w Janowie Lubelskim. Na spotkaniu odczytano szczegółową informację, w tym o obchodach Światowego Dnia Wody - 2023 r.
3/ KT PTTK "Ziemia Janowska" zaprezentowało okazjonalne własne wydawnictwo a na spotkaniu odczytano zamieszczone tam opracowanie "Rowerem do żabiej krainy na przedmieściach Janowa Lubelskiego".
4/ Biblioteka Pedagogiczna Filia w Janowie Lubelskim pod patronatem Burmistrza Janowa Lubelskiego Krzysztofa Kołtysia, we współpracy z Publiczną Szkołą Podstawową z Oddziałami Integracyjnym w Janowie Lubelskim przeprowadziła działania edukacyjne, konkurs fotograficzny oraz wyjście nad Stoki i nad Białkę połączone ze sprzątaniem terenu.
Następnie w ramach dyskusji zgłoszono informacje, uwagi i propozycje mające na celu poprawę środowiska nadrzecznego i wodnego.
Pani Anna Szkup z Urzędu Miejskiego w Janowie Lubelskim poinformowała o zasadach utylizacji nieczystości płynnych, gromadzonych w szambach i przydomowych oczyszczalniach ścieków a na ekranie wyświetlono informację o
wzorach druków zamieszczonych na stronie internetowej Urzędu. Poinformowała też o nowej inwestycji, budowie kanalizacji ściekowej w m. Biała II, co poprawi dostępność mieszkańców Gminy Janów do kanalizacji ścieków
Uczestnicy dyskusji wskazali, że na terenach nadrzecznych warto byłoby ustawić kosze na odpady i systematycznie je opróżniać; w miejscach gromadzenia odpadów nad Białką należałoby prowadzić kontrole a nawet monitoring - analogicznie jak na terenach Lasów Państwowych; należałoby poprawić dostępność komunikacyjną terenów nad Białką poprzez renowację istniejących alejek i budowę nowych chodników; należałoby prowadzić edukację ekologiczną budującą wrażliwość i świadomość społeczeństwa Janowa na czystość wód i dobrostan przyrody.
Wskazano też o konieczność ograniczenia ilość opakowań jednorazowych, które po konsumpcji zawartości podlegają kosztownej utylizacji, nawet są porzucane, część zalega w środowisku przyrodniczym.
Wobec braku na spotkaniu odpowiedzialnych instytucji, dyskusja o jakości wody w Białce była niepełna. Widoczna często mętność wody daje sygnał o nieznanych zanieczyszczeniach. Teraz nie widać licznych kiedyś ryb i raków będących bioindykatorami środowiskowymi. Zwrócono uwagę, że rzeka Białka według oceny Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie, w jej górnym odcinku (Gmina Godziszów) na Obszarze Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu nie ma dobrych wyników czystości. Wymaga to szczególnej uwagi w postaci kontroli i monitoringu czystości wody oraz starań o inwestycje poprawy gospodarki wodno - ściekowej. Wg zaprezentowanych aktualnych danych z Urzędu Statystycznego w Lublinie, dostępność ludności do kanalizacji w Gminie Godziszów w 2021 r. wynosiła 0,0%, gdy w Gminie Janów Lubelski to 78,6% a średnia w Powiecie Janowskim to 30,6%.
Uczestnicy akcji sprzątania i mieszkańcy okolicznych terenów, dla których rzeka Białka jest miejscem odpoczynku i rekreacji w podsumowaniu postulowali, aby zadbać o porządek i czystą wodę w Białce, aby kolejny Światowy Dzień Wody w Janowie Lubelskim odbył się nad czystą, rybną rzeką i bez akcji usuwania zalegających odpadów.
Czy tak będzie? Czas pokaże….

Ps
Polecane są informacje o Światowym Dniu Wody w Janowie Lubelskim - 2023 r. na stronie internetowej PGW WP RZGW w Rzeszowie:
"Sprzątamy tereny nad rzeką Białką w Janowie Lubelskim"
https://rzeszow.wody.gov.pl/aktualnosci/1513-sprzatamy-tereny-nad-rzeka-bialka-w-janowie-lubelskim
"22 marca Światowy Dzień Wody - podsumowanie działań na terenie RZGW w Rzeszowie"
https://rzeszow.wody.gov.pl/aktualnosci/1522-22-marca-swiatowy-dzien-wody-na-terenie-rzgw-w-rzeszowie

Antoni Sydor -
Sekretarz KT PTTK "Ziemia Janowska"
Foto: Jarosław Lalik

10 marca 2023r.  160. Rocznica Powstania Styczniowego. Pogadanka KT PTTK ZJ w Momotach Górnych

W Publicznej Szkole Podstawowej w Momotach Górnych, w dniu 10.03.2023 r. Członkowie Koła Terenowego PTTK Ziemia Janowska wygłosili pogadankę o Powstaniu Styczniowym 1863 r.
Inspiracją wyjazdu i pogadanki były potyczki Powstania Styczniowego, gdy zmierzający z Podlasia przez Zaklików do Galicji 150 - cio osobowy oddział Powstańców został rozbity przez wojsko Rosyjskie z Janowa nocą 30 listopada 1863 r. w bliskiej Hucie Krzeszowskiej. Oddział odnalazł się, sformował i nocą 1 grudnia 1863 r. zbrojnie odpowiedział pokonując zaborców właśnie w Momotach Górnych.

Relacja ze spotkania, sporządzona przez Nauczycielkę PSP w Momotach Górnych, Panią Lucynę Świta znajduje się na stronach internetowych PSP w Momotach Górnych i Urzędu Miejskiego w Janowie Lubelskim.

Link strony PSP Momoty Górne:
http://www.psp.momoty.webd.pl/index.php/praca-szkoly/wydarzenia/852-z-historia-za-pan-brat

Link strony UM Janów Lubelski:
https://www.janowlubelski.pl/aktualnosci/publiczna-szkola-podstawowa-w-momotach-gornych-z-historia-za-pan-brat

Antoni Sydor
Sekretarz KT PTTK "Ziemia Janowska"

W ramach obchodów Światowego Dnia Wody w Janowie Lubelskim, w zimną i deszczową sobotę 11.03.2023 r. wykonano sprzątanie terenów nad rzeką Białką (Białą), na odcinku od mostu ul. Okopowa (k. Browaru) do mostu ul. Lubelska (k. Biedronki) w Janowie Lubelskim.
Warto nadmienić, że Światowy Dzień Wody jest wydarzeniem ustanowionym przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z dnia 22.12.1992 r., przyjętą na konferencji Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro w Brazylii a obchodzonym corocznie w dniu 22 marca.
Sprzątanie odbyło się w uzgodnieniu i współpracy z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Rzeszowie i Urzędem Miejskim w Janowie Lubelskim.
Pracę wykonali Członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej w Janowie Lubelskim, Członkowie Koła Terenowego PTTK "Ziemia Janowska" w Janowie Lubelskim oraz pracownicy PGW WP RZGW w Rzeszowie - Nadzór Wodny w Janowie Lubelskim.
Działanie obserwowali okoliczni mieszkańcy, jeden z nich odpady z rzeki wydobył bosakiem przeciwpożarowym.
Efekt pracy był zdumiewający: 33 worków odpadów w postaci zużytych butelek, słoików, kartoników, kapsli, torebek i worków foliowych, styropianu a nawet opon.
Organizatorzy dziękują wszystkim uczestnikom za wykonaną pracę z podkreśleniem, że wykonana była w niesprzyjających warunkach atmosferycznych.
Teraz kraina nad Białką nabrała estetycznego wyglądu, zachęca do spacerów i osiedlania się nadlatujących wiosną ptaków.
Organizatorzy zapraszają grupy zorganizowane do pracy na rzecz środowiska nad Białką, teraz wiosennego sprzątania na pozostałych odcinkach tej ozdoby Ziemi Janowskiej.
Czy odwiedzający ten zakątek uszanują przyrodę i pracę naszych wolontariuszy a odpady będą utylizowali w sposób cywilizowany? Czas pokaże….

W imieniu Organizatorów -
Antoni Sydor -
Sekretarz KT PTTK "Ziemia Janowska"
Foto: Grzegorz Flis, Elżbieta Pezda - Chmiel

22 luty 2023r.  Pogadanka o majorze Dominiku Bulewskim.

Spotkanie z Autorem książki " Powstanie Styczniowe na terenie Ziemi Modliborzyckiej" Markiem Mazurem w Domu Nauczyciela w Janowie Lubelskim w dniu 08.02.2023 r.
W całym kraju obchodzimy 160. Rocznicę tragicznego Powstania Styczniowego. Trwają spotkania i konferencje, składane są znicze w miejscach pamięci, odbywają się rekonstrukcje wydarzeń i walk o niepodległość. Tak było też na terenie Ziemi Janowskiej - w Batorzu, w Modliborzycach, w Otroczu.
Natomiast w naszym Janowie Lubelskim było złożenie zniczy a w środę 08.02.2023 r., o godz. 17.oo w Sali Konferencyjnej Domu Nauczyciela odbyło się spotkanie z Autorem książki "Powstanie Styczniowe na terenie Ziemi Modliborzyckiej" - Markiem Mazurem. Spotkanie zgromadziło około 50 osób zainteresowanych lokalną historią, wśród których była znacząca grupa z Modliborzyc, miasta szczególnie dotkniętego represjami za patriotyczną postawę w Powstaniu.
Autor, historyk i regionalista a przy tym znakomity mówca, w wystąpieniu oparł się na swej książce wydanej przez Stowarzyszenie Sanna w Modliborzycach w 2018 r. ale też na dalszych badaniach zasobów archiwalnych i poszukiwaniach środowiskowych, co uczyniło nasze spotkanie aktualnym. Zwięźle przedstawił rys historyczny epoki i przyczyny wybuchu Powstania. Szerzej omówił okoliczności prowadzące do zawiązania zbrojnej grupy dziedzica Wolicy Ignacego Solmana, rolę Naczelnika Powiatu Janowskiego, Dowódcy Garnizonu w Janowie Ordynackim, zamierzony cel powstańców jakim było zajęcie Janowa oraz ich porażkę w potyczce pod Kopcami, osadzenie pojmanych w więzieniu w Janowie oraz represje wobec uczestników i ziemian. Przedstawił hipotezę o rzeczywistej przyczynie zabicia dziedzica Gorzkowskiego w Słupiu i dziedzica Solmana w Wolicy.
W drugiej części spotkania Autor odpowiadał na pytania uczestników, również dotyczące wydarzeń w naszym Janowie. Warta odnotowania jest wypowiedź Burmistrza Modliborzyc Pana Witolda Kowalika, który nawiązał do represji obejmujących odebranie praw miejskich Modliborzycom w 1864 r. i odzyskanych dopiero w 2014 r. Poinformował też o uroczystościach rocznicowych, których terminarz zamieszczony jest na stronie internetowej UM w Modliborzycach.
Pamiątką edukacyjną spotkania były egzemplarze książki "Powstanie Styczniowe na terenie Ziemi Modliborzyckiej" z dedykacją Autora - nieodpłatnie rozdane na zakończenie spotkania. Warto nadmienić, że książki pochodzące z Biblioteki u Kazimierza w Modliborzycach przekazała Pani Małgorzata Tatko ze Stowarzyszenia Sanna w Modliborzycach.
Organizatorami spotkania byli : Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Janowie Lubelskim, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Lublinie Filia w Janowie Lubelskim, Koło Terenowe PTTK "Ziemia Janowska" w Janowie Lubelskim.
Organizatorzy dziękują Autorowi - Panu Markowi Mazurowi za interesującą opowieść o Powstaniu Styczniowym, uczestnikom za przybycie i aktywność a Zakładowi Obsługi Szkół i Przedszkoli w Janowie Lubelskim za udostępnienie lokalu.
Zapraszamy na kolejne spotkania w gościnnym Domu Nauczyciela.

Antoni Sydor - Sekretarz Koła Terenowego PTTK "Ziemia Janowska" w Janowie Lubelskim, Przewodnik Turystyczny
Scan: Antoni Sydor
Foto: Jarosław Lalik

4 luty 2023r.  Wizyta Pani Prezes Zarządu Oddziału PTTK Zamość.

1 stycznia 2023r.  Nowy Rok