30 listopad 2022r.
Różnorodność kulturowa Ziemi Janowskiej ciąg dalszy
Z racji ogromu tematu spotkanie przedłużyło się o godzinę i stwierdziliśmy iż trzeba do tematu powrócić jeszcze.
16 listopad 2022r.
Różnorodność kulturowa Ziemi Janowskiej
28 październik 2022r.
80. rocznica Niemieckiej Akcji Reinhardt. Zwiedzanie wystawy w Muzeum
Janowskim.
W dniu dzisiejszym razem z członkami PTTK "Ziemia Janowska" zwiedziliśmy wystawę
w muzeum pt. "Pamięć Ocalona". Po wystawie oprowadziła nas p. Justyna Flis
opowiedziała o dawnych mieszkańcach miasta narodowości żydowskiej.
18 październik 2022r.
80. rocznica Niemieckiej Akcji Reinhardt. Konferencja w Modliborzycach
Fotogalaria
Zdjęcia kolegi Ryszarda.
14 październik 2022r.
W poszukiwaniu pamiątek narodzin Niepodległości Polski w 1918 r. Członkowie KT PTTK "Ziemia Janowska" w Rudniku nad Sanem - wrzesień 2022 r.
12 wrzesień 2022r.
80. rocznica Niemieckiej Akcji Reinhardt. Wspomnienie o pomordowanych Janowiakach w Niemieckim Obozie Zagłady w Bełżcu - wrzesień 2022 r.
05 wrzesień 2022r.
W poszukiwaniu przeszłości Janowa Lubelskiego. Wyjazd z KT PTTK "Ziemia Janowska" do Muzeum Zamojskiego w Zamościu - sierpień 2022 r.
28 lipca 2022r.
Rowerem do żabiej krainy na przedmieściach Janowa Lubelskiego - lato 2022 r. Czy żaby przetrwają, czy będzie koegzystencja?
Ubiegłoroczna publikacja "Rowerem do żabiej krainy na przedmieściach Janowa
Lubelskiego - wiosna 2021 r." spotkała się z dużym zainteresowaniem, zwłaszcza
starszych Janowiaków. Wszystkich intrygował zarówno tytuł "żabia kraina", jak i
treść opisująca zanikające walory przyrodnicze tego obszaru położonego na styku
krain geograficznych Roztocza Zachodniego i Kotliny Sandomierskiej.
Otóż większość lokalnych folderów trafnie podkreśla walor Lasów Janowskich,
bowiem tak duży obszar ze starannie prowadzoną gospodarką leśną pozwala w wielu
zakątkach zobaczyć majestat pierwotnej puszczy. Niektóre informatory opisują
bliskie Roztocze, gdzie doliny i wąwozy są ostoją unikatów przyrody a wyniosłe
wzgórza pozwalają na kontemplację dalekich przestrzeni.
Tymczasem mało prezentowane są walory przyrodnicze krawędzi Roztocza
przebiegającej przez nasze miasto, gdzie na bagiennych przedmieściach znajduje
się ciekawy obszar, tu zwany żabią krainą. Przepływają tędy wody z Roztocza do
Lasów Janowskich, tu znajdują się źródła szczelinowe "Stoki", Kaplica Zjawienie,
Staw Misztalec, Zalew Janowski i warta szczególnej uwagi dolina rzeki Białki.
W rozmowach tytułowa żaba była też osnową wspomnień lat minionych , gdy jeszcze
na przełomie XX i XXI wieku chóralne koncerty żab nad Białką słychać było na ul.
Bialskiej, na Rynku a zwłaszcza na niżej położonych, podmiejskich osiedlach.
Trzeba dodać że oprócz rechotania, kumkania żaby spełniają istotną rolę w
środowisku i w tzw. łańcuchu pokarmowym. Wyjadają szkodliwe dla człowieka komary
i ich larwy a same stanowią pokarm dla zaskrońców i bocianów. Są naturalnymi
bioindykatorami, wskaźnikami czystości środowiska.
A co w tym roku w tej cennej przyrodniczo krainie?
Otóż w br. od czerwca do początku lipca była susza i prawdopodobnie dlatego nie
było słychać wieczornych rechotań. Na początku lipca było ochłodzenie i trochę
deszczu, teraz znów są upały choć trochę z deszczami. Czy te małe opady zasilą
środowisko, czy lokalna retencja utrzyma odpowiedni dla żab poziom wody?
Ale czy brak wody jest jedynym powodem braku żab? Może powodem ich zaniku jest
przerwanie łańcucha pokarmowego a może zanieczyszczenia środowiska?
Aby rozwiać te wątpliwości warto pojechać rowerem przez pełne zieleni i
przydomowych kwiatów podmiejskie uliczki i gruntowe ścieżynki, aby osobiście
stwierdzić: żaby są czy ich nie ma?
W czasie wycieczki trzeba zwrócić uwagę na ich siedliska: strumyki, rowki, oczka
wodne, podmokłe łąki. O ile teren jest czysty, porośnięty bujnymi krzewami, łąki
są bogate w kwiaty a pomimo suszy zieleń jest intensywna wokół zbiornika wody to
znak, że tam mogą być żaby. Trzeba tylko wyjazd powtórzyć kilkukrotnie i to o
różnych porach dnia i nocy. Pomocne będą też obserwacje czy bywa tam bocian.
Natomiast na Osiedlu Zaolszynie położonym na wzgórzu ponad doliną rzeki Białki,
od kilku lat zadomowiły się dzikie gołębie i nowy mieszkaniec - słowik, który
pod koniec czerwca dawał przepiękne, wieczorne koncerty. Stałym uzupełnieniem
wzniosłych treli słowika jest swojskie pianie osiedlowego koguta już od 3.15
rano a także wszędobylskie ćwierkanie wróbli. Niestety, mniej jest kosów i
jeżyków, nie ma szpaków, jaskółek- ale przecież nie ma much, komarów i nie było
chrabąszczy majowych. O ile w przydomowych ogródkach uprawia się warzywa - tam z
pewnością zadomowiły się jeże, nie pozwalające na powrót plagi ślimaków.
Nad Zalewem Janowskim, w okolicy Przystani Żeglarskiej czasem pojawiają się
liczne tu kiedyś ważki, mistrzowie powietrznych ewolucji, miłośnicy czystej wody
ale też smakosze much i komarów.
Żabia kraina, od Przyborowia aż do Sachalina i Grubki, w częściach zwana
Maślannem, Ogrodami, Procesurami, Stawkami - to szybko przekształcające się
środowisko, z naturalnego w cywilizacyjne, zabudowane. Wprawdzie nie ma tu
budownictwa intensywnego, wysokiego ale stosowana technologia budowy na
podsypkach gruntowych ruguje jej pierwotnych mieszkańców - żaby, wraz z całą
plejadą okazów flory i fauny.
Wobec tego należałoby ustalić , czy możliwe jest pogodzenie wzajemnych interesów
ludzi, zwierząt i roślin; czy możliwa jest korzystna koegzystencja?
Podstawą porozumienia powinno być poszanowanie praw ochrony przyrody, natomiast
gwarancją utworzenie zachowawczych siedlisk użytków ekologicznych,
zapewniających ochronę gatunkową.
A więc, pojedźmy do żabiej krainy, na przedmieścia naszego Janowa ….
Antoni Sydor - Instruktor Turystyki Kwalifikowanej - Rowerowej.
Foto: Jarosław Lalik
Żabia kranina - to temat przewodni naszej najnowszej akcji, ciąg dalszy nastąpi.
1 czerwca 2022r.
W
poszukiwaniu pamiątek wielokulturowej przeszłości Ziemi Janowskiej. Członkowie
KT PTTK "Ziemia Janowska" i KAR "Rekreo - Styl" JL na Roztoczu, w Puszczy
Solskiej i w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju - maj 2022 r.
W słoneczny i wietrzny poranek 26.05.2022 r. grupa członków Koła Terenowego PTTK
"Ziemia Janowska" i Klubu Aktywnych Ruchowo "Rekreo - Styl" pojechała małym
busem do Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w sąsiednim Biłgoraju. Wybrano się tam aby
kontynuować zdobywanie wiedzy o pamiątkach tamtejszej kultury, mającej wpływ na
sąsiadujące obszary Ziemi Janowskiej. Pojechano drogą okrężną, aby poznać
miejsca turystyki Roztocza i Puszczy Solskiej a także lokalnej historii II Wojny
Światowej.
W czasie jazdy zwracano uwagę na starannie uprawione wstęgowe pola oraz falujące
na wietrze bujne trawy w dolinach rzek płynących z wyżyny do Lasów Janowskich.
Już za Frampolem wjechano w krainę cichych wiosek Roztocza, kiedyś znanych z
tradycyjnych upraw tytoniu i maku a dziś z plantacji fasoli. Wraz z ilością
przejechanych kilometrów okolica stawała się podgórską: pola tarasowe a doliny
rzek głębokie.
Trasa wyprawy wiodła przez położony wśród zalesionych wzgórz Zwierzyniec i
znajdujący się dalej na południe Józefów. Oba urokliwe miasteczka są przykładem,
jak pamiątki Ordynacji Zamojskiej wzbogacone pięknem przyrody, stanowią podstawę
sukcesu turystyki.
Na trasie znalazły się też cmentarze z II Wojny Światowej: w małej wiosce Sochy,
gdzie w planie przygotowywania Zamojszczyzny pod osadnictwo dla swojej "rasy",
Niemcy 01.06.1943 r. wymordowali ok. 200 mieszkańców oraz w Osuchach, gdzie
spoczywa ok. 300 partyzantów poległych w Niemieckiej akcji Sturmwind II.
Warto nadmienić, że na Lubelszczyźnie, na przełomie 1943 - 1944 r. nasiliły się
działania obronne ruchu oporu oraz Niemieckie akcje odwetowe, które wzrosły wraz
ze zbliżającym się frontem wschodnim w 1944 r. Duża akcja Sturmwind I w Lasach
Lipskich i Janowskich w dniach 11 - 15.06.1944 r. to okrążenie przez siły
Niemieckie (w ilości ok. 30 000 wojska i policji) różnych ugrupowań
partyzanckich (w ilości ok. 3 000 zbrojnych), skuteczna bitwa obronna
zorganizowanych pod jednym dowództwem oddziałów partyzanckich na Porytowym
Wzgórzu w dniu 14.06.1944 r. i nocne, udane wyjście z okrążenia. W bitwie
poległo około 100 partyzantów. Natomiast akcja Sturmwind II w Puszczy Solskiej w
dniach 21 - 26.06.1944 r. to Niemiecka pogoń za partyzantami po poprzedniej
akcji, okrążenie części partyzantów i tragiczna, nieskuteczna ich walka (z
kulminacją w dniu 25.06.1944 r.) o przetrwanie w bagnach Tanwi i Sopotu w dniach
25 - 26.06.1944 r.
Po kilku godzinach jazdy leśnymi, zmodernizowanymi drogami - już po południu
dojechano do Biłgoraja (założonego w 1578 r.), witającego podróżnych okazałymi
budowlami: sanktuarium świętej Marii Magdaleny (nowa budowla z 1932 r.) i
ulokowanej po drugiej strony ulicy nowej (z 2018 r.) cerkwi prawosławnej p.w.
św. Jerzego. W przeszłości Biłgoraj był istotnym ośrodkiem protestanckim i
miejscem przenikania kultur - głównie Polskiej, Żydowskiej i Rusińskiej. Obecny
rzymskokatolicki kościół p.w. św. Jerzego to dawna cerkiew unicka a później
prawosławna; są liczne pamiątki po Żydach; trwa budowa Miasteczka Kresowego.
W samym Muzeum w Biłgoraju najpierw obejrzano stałą wystawę "Nad Tanwią i Ładą -
dzieje Biłgoraja i okolic". Oprowadzająca - Pani dr Dorota Skakuj, ciekawie
przedstawiła dzieje pierwotne tych terenów, założenie miasta, jego historię oraz
zachowane dziedzictwo kulturowe. Istotnym czynnikiem miastotwórczym dla
Biłgoraja było rzemiosło, oparte na miejscowych surowcach, realizujące potrzeby
mieszkańców. Ale wyróżniającym się w okolicy i regionie przedsięwzięciem było
zastosowanie końskiego włosia do ulepszanej produkcji sit, używanych do
przesiewania mąki mielonej w kamiennych żarnach i kołach młyńskich. Od XVIII
wieku miasto stało się głównym ośrodkiem produkcji sit w kraju i za granicami -
wtedy w tym rzemiośle pracowało ponad 1 800 sitarzy. Wykształcił się też
specyficzny budynek, warsztat, ubiory i zwyczaje - które kultywowane są w
Oddziale Muzeum - Zagrodzie Sitarskiej poprzez stałą wystawę, warsztaty i
cykliczne imprezy.
Elementem wystawy jest tematyka II Wojny Światowej, w tym uzbrojenie,
umundurowanie oraz duża mapa obrazująca działania wojenne 1944 r., w tym akcje
Sturmwind I oraz Sturmwind II.
Szczególnie interesujące naszą grupę przenikanie kultur odbywało się w formie
wymiany handlowej oraz osadnictwa na obszar pogranicza z Ziemią Janowską. Na
dużej mapie oglądano kształtowanie się granicy, gdzie przez wiele lat nasza
Kocudza wchodziła w skład terytorium Powiatu Biłgorajskiego. Warto nadmienić, że
Powiat Biłgorajski teraz liczy ok. 100 tys. mieszkańców (Biłgoraj - ok. 26 tys.)
a powierzchnia Powiatu Biłgorajskiego wynosi około 1 670 km2.
Rozmawiano o podobieństwach i różnicach kulturowych: piróg biłgorajski /
janowski, Gościniec Biłgorajski / Janowski, Suka Biłgorajska / Kocudzka, strój
biłgorajski / janowski.
A co jeszcze łączy / dzieli nasze społeczności?
Jak się okazało w dyskusji, gdy Biłgoraj samodzielnie rozwijał rzemiosło i
przemysł - Janów pozostający w Ordynacji Zamojskiej swój rozwój prowadził
zgodnie z polityką Zarządu Ordynacji, gdzie stawiano na rozwój gospodarki
leśnej. Trzeba jednak dodać o Janowskiej specjalizacji, jaką było rozwinięte na
początku XIX wieku sukiennictwo, gdzie funkcjonowało około 350 rzemieślników,
produkujących na rynek lokalny, ościenny i na eksport do Cesarstwa Rosji.
Na zakończenie rozmawiano o działalności Muzeum: w 2021 r. otwarto Placówkę
Spichlerz w dawnym młynie nad Białą Ładą, trwa przygotowanie Oddziału w Osuchach
(jako Muzeum Partyzantów Polskich Osuchy 44.), organizowane są konferencje
grupujące historyków, regionalistów i mieszkańców pamiętających wiele istotnych
wydarzeń: w 2021 r. była konferencja na temat akcji Sturmwind I i Sturmwind II a
w br. będzie konferencja na temat "Ludność cywilna w czasie okupacji".
W drodze powrotnej do Janowa pojechano przez wschodnie skraje Lasów Janowskich i
zachodnią krawędź Roztocza. Czas mijał na rozmowach o śladach kultury, jeszcze
teraz łączącej sąsiednie regiony. Jednak wymaga to stałych badań, w tym
poszukiwania pamiątek wielokulturowej przeszłości Ziemi Janowskiej …..
Antoni Sydor - Przewodnik Turystyczny, KT PTTK "Ziemia Janowska" w Janowie
Lubelskim
20 maj 2022r.
Rowerem
do Lasów Janowskich. Członkowie KT PTTK "Ziemia Janowska" i KAR "Rekreo- Styl"
JL w okolicach Majdanu Modliborskiego - maj 2022 r.
6 maj 2022r.
Rowerem do Lasów Janowskich. Członkowie KT PTTK "Ziemia Janowska" i KAR "Rekreo- Styl" JL w dolinie Białki, Borownicy i Trzebenszy - kwiecień 2022 r.
W poświątecznych nastrojach, w dość zimną środę 20.04.2022 r. członkowie KT PTTK
"Ziemia Janowska" i Klubu Aktywnych Ruchowo "Rekreo- Styl" w Janowie Lubelskim
wybrali się na wiosenną wyprawę do Lasów Janowskich.
Grupa rowerowa pojechała z Janowskiego Rynku oznakowanym szlakiem "Glinianych
garnków": wzdłuż Białki przez Rudę, wiadukt nad S19, leśną drogą, przepust na
Borownicy i dalej drogami nieoznakowanymi w turystyce przez leśną wioskę Pikule,
pod wiaduktem S19, starą drogą DK 19, most na Trzebenszy - by w południe dotrzeć
do znanego "Zajazdu przy kominku". Tam na parkingu nastąpiło spotkanie z grupą
samochodową, wyposażoną w kijki Nordic Walking.
W przytulnym barze zajazdu wędrowcy odpoczęli, posilili się, porozmawiali a
nawet pośpiewali.
Zajazd jest znany ze znakomitej golonki, co wyróżnia go w bliskiej i dalekiej
okolicy a specyficzna atmosfera przypomina schroniska górskie. Można otrzymać
informatory turystyczne i wczytać się w lokalną mapę.
Można też spotkać interesujących podróżnych - jak było i tym razem, gdy po
grzecznościowym powitaniu przy stole okazało się, że chętna do konwersacji jest
grupka z Podkarpackiego Krzeszowa nad Sanem. Rozmawiano o związkach tej
urokliwej miejscowości z naszym Janowem a dotyczyło to czasów, gdy oba miasta
wchodziły w skład Ordynacji Zamoyskiej. Wtedy Krzeszów był portem dla wywozu
produktów rolnych z nowoczesnych folwarków ordynackich oraz wytworów rzemiosła,
rozwijanych manufaktur a także doskonałego drewna dowożonego tam z Lasów
Janowskich. Transport lądowy odbywał się od strony Janowa zapomnianym dziś
Gościńcem Krzeszowskim, natomiast wodny - szkutami i tratwami obsługiwanymi
przez flisaków. Pamiątką po tamtych czasach jest nazwa miejscowości Flisy i
nazwisko Flis. Dziś w powszechnej świadomości lokalne flisactwo kojarzone jest
tylko z Ulanowem, położonym u zbiegu Tanwi i Sanu. Zaskoczeni taką historią
rozmówcy wskazali obecne walory Krzeszowa: Przystań nad Sanem i spływy kajakowe,
Wyciąg narciarski, Park linowy, Kort tenisowy czy znana impreza Powidlaki.
Jednak, na pożegnanie powiedzieli: są pod wrażeniem rozwoju bazy turystycznej
naszego Janowa.
Tak wzmocnieni wędrowcy ruszyli w dalszą drogę: grupa Nordic Walking na trasę
przy szkółce sadzonek leśnych Nadleśnictwa Janów Lubelski a grupa rowerowa w
drogę powrotną, bardzo dobrze oznakowanymi trasami turystycznymi wzdłuż
Trzbenszy przez Uroczysko Kruczek do Janowa.
W czasie wyprawy obserwowali oznaki spóźnionej wiosny w przydomowych ogródkach
(forsycje), na łąkach, w lesie i nad mijanymi rzekami. Porównywali trudny do
określenia kolor wody (najczęściej szary) w miejskim odcinku rzeki Białki
płynącej od Godziszowa z brązowym odcieniem wody leśnych rzeczułek: Borownicy
płynącej od Podlasek i Trzebenszy płynącej od Lasu Choiny Wólczańskie powyżej
Zofianki Dolnej. Wszystkie te rzeki płyną do rzeki Bukowej, gdzie od Łążku
Gancarskiego skutecznie poprawiają warunki popularnych spływów kajakowych.
Zwracali uwagę na znaki wiary w postaci kapliczek i krzyży oraz na miejsca
Pamięci Narodowej.
Poznawali trudy jazdy rowerowej po błotnistych, rozjeżdżonych drogach w lasach
prywatnych - wyraźnie odstających od dobrze wykonanych i utrzymanych dróg w
Lasach Państwowych. Zdobywali doświadczenie w jeździe zorganizowaną grupą i
wzmacniali kondycję przed nadchodzącym sezonem rowerowym.
Antoni Sydor - Przewodnik Turystyczny, Instruktor Turystyki Kwalifikowanej
Rowerowej
Foto: Krystyna Łukasiewicz
29 marzec 2022r.
Rowerem do Kruczka Drogą Krajową 19 a później przez łąkę Widły - wczesna wiosna
2022 r.
Słoneczna, wiosenna pogoda zachęca do lokalnych wyjazdów rowerowych. W grupach
koleżeńskich, klubach i stowarzyszeniach trwają ustalenia gdzie pojechać, jaką
trasę wybrać, czy chętni mają odpowiedni sprzęt i wystarczającą kondycję?
Początkującym proponuję najpierw studiowanie lokalnych przewodników i map a
dopiero później niewielkie wyjazdy, ze stopniowaniem wysiłku. Dla takich osób na
przedsezonową rozgrzewkę dobrym miejscem jest wyjazd do Uroczyska Kruczek nad
leśną rzeką Trzebensz.
Dojedziemy tam łatwo z Janowskiego Rynku: ul. Świerdzową, przy Parku Rekreacji
Zoom Natury a za ogrodzonym terenem Ośrodków Wypoczynkowych - asfaltowo /
szutrową drogą przez lasy prywatne.
O ile pozwoli nam kondycja, czas i warunki pogodowe- z Kruczka możemy pojechać
do wielu miejsc w Lasach Janowskich. Przed samym wyjazdem warto popatrzeć na
planszowe mapy ustawione w Rynku i w PR Zoom Natury.
Wprawnym i lubiącym jazdę terenową też polecam wyjazd do Kruczka - ale przez
mało znane ostępy w Lasach Janowskich: śródleśną łąkę Widły i zachodnie okolice
Uroczyska Kruczek.
Na większą wyprawę z Janowskiego Rynku kierujemy się na ul. Ulanowską. Warto
tamtędy jeździć teraz rowerem, bowiem po wybudowaniu (2022 r.) nowoczesnej
obwodnicy Janowa (S 19) ruch tranzytowy na dawnej DK 19 łączącej Lublin z
Rzeszowem jest mniejszy. Jadąc wygodną szosą w dolinie Białki ze szczątkową łąką
Procesury (po prawej), mijamy zabudowę podmiejską łączącą dawne osady: Tylusówkę,
Leśniczówkę i Jonaki. Na początku lasu są rozjazdy do nowej S 19, ale my
jedziemy dalej i po ok. 0,7 km skręcamy w lewo, w leśną drogę. Tu warunki jazdy
nie zmieniły się od lat, nie ma też projektowanego łącznika szlaku Gliniane
Garnki (Janów - Łążek) z szlakiem żółtym (Porytowe Wzgórze - Batorz).
Gdy teren się obniża, wjeżdżamy na rozległą, zarastającą polanę - to jest łąka
Widły. Środkiem dawno zmeliorowanej łąki płynie strumyk, który swe początki
bierze w podmokłych łąkach pomiędzy ul. Ulanowską a ul. Świerdzową i później
przepływa przy wiacie w m. Bełki. Teraz łąka jest tylko częściowo użytkowana i
wobec tego mało dostępna. Niekoszona od lat trawa jest zmierzwiona, pojedyncze
olchy przez podtopienia ze spiętrzeń bobrowych całkowicie uschły a całość
stwarza wrażenie pierwotnej krainy. Nad strumykiem nie ma mostu czy przepustu.
Przy niskim i średnim stanie wody pojazdy mechaniczne przejeżdżają strumyk
brodem a wprawni rowerzyści i piesi mogą przejść po chybotliwej kładce. Już po
ryzykownej zawsze przeprawie warto przystanąć, by w ciszy kontemplować piękno
przyrody: brązowy odcień wartko płynącej wody w strumyku, odciśnięte w mokrym
piasku ślady kopytek czy pazurków a czasem usłyszeć klangor żurawia - jak to
miało miejsce w słoneczną niedzielę 27.03.2022 r.
Za łąką jedziemy prosto, piaszczystą drogą przez sosnowy las. Za paśnikiem dla
zwierzyny leśnej dojeżdżamy do szlaku konnego Cwał (Obrówka - Gierlachy)
biegnącego wzdłuż leśnej rzeki Trzebensz. My skręcamy w lewo i przejeżdżamy (gdy
jest sucho) przez kolejny strumyk z łąki Widły. Gdy jest mokro, szukamy kładki.
Za przeprawą uważnie wypatrujemy kolejnego znaku Cwał.
Trzeba pamiętać, że po lewej stronie mamy łąkę Widły a po prawej rzekę Trzebensz,
co jest ważne, aby się nie zagubić w tej plątaninie leśnych dróg w lasach
prywatnych. Wiele piaszczystych dróg (aż do ogrodzenia Ośrodków Wypoczynkowych)
jest rozjeżdżonych samochodami terenowymi, co znacznie utrudnia jazdę rowerem.
Tak jadąc suchym borem sosnowym wśród wydm polodowcowych, dojeżdżamy do
Uroczyska Kruczek z kapliczką św. Antoniego Padewskiego, czyli celu naszej
wyprawy. Znawcy miejscowych zwyczajów i legend wiedzą, że jest to teren wędrówki
św. Antoniego z Radecznicy do Leżajska. Utrudzony przysiadł pod wzgórkiem nad
leśną rzeczułką by napić się wody. Później wypłynęło tam źródełko i zbudowano
kapliczkę. Janowiacy dawniej gremialnie jeździli tam furami w Poniedziałek
Wielkanocny by świętować Zmartwychwstanie Pańskie.
Nadal jest to miejsce gdzie przez cały rok, o każdej porze dnia i nocy,
niezależnie od pogody - wśród znaków wiary i pamiątek przeszłości, w otoczeniu
nadrzecznej przyrody każdy potrzebujący znajdzie duchową pomoc, wskazówki życia
i ukojenie.
Z Kruczka, będącego węzłem szlaków turystyki aktywnej rowerowej i narciarskiej,
przez rzekę Trzebensz można dojechać do najbliższych, leśnych wiosek: Cegielni
(szlak żółty) i Szklarni.
My jedziemy drogą szutrowo - asfaltową (szlak żółty) lub drogą leśną, na
pograniczu wyniosłej wydmy i boru bagiennego (trudny technicznie z uwagi na
korzenie i rozjazdy szlak Cwał). W obu wariantach, za asfaltową obwodnicą
wjeżdżamy na teren Ośrodków Wypoczynkowych nad Zalewem Janowskim (budowane od
lat 60 - tych XX wieku). Jadąc nadal (szlak żółty) przed Wyspą skręcamy w lewo,
na alejkę wyłożoną kostką. Tak dojeżdżamy do Parku Rekreacji Zoom Natury.
PR Zoom Natury położony bezpośrednio nad Zalewem, wśród zalesionych wydm
polodowcowych i przy piaszczystej plaży jest nowym (zak. budowy 2014 r.) parkiem
rozrywki i edukacji, przyciągającym zarówno szukających ciszy, jak i zwolenników
aktywnego wypoczynku.
Z Parku, będącego również węzłem szlaków turystyki, można dojechać do bogatej
infrastruktury wypoczynku nad Zalewem: Wypożyczalni Sprzętu Pływającego,
Przystani Żeglarskiej i WOPR, obiektów hotelowych i wypoczynkowych. Łatwo można
dojechać (szlak Czarna Perła) do Ośrodka Edukacji Ekologicznej Nadleśnictwa-
gdzie znajduje się szlak turystyki narciarskiej Bieguś.
My, zgodnie z zasadą powrotu do miejsca wyjazdu, do bliskiego już Janowskiego
Rynku dojeżdżamy ruchliwą ul. Świerdzową (szlak żółty).
Więcej informacji o Łące Procesury (dawniej lotnisko), Łące Widły (dawniej
najlepsze siano), Uroczysku Kruczek (kapliczka św. Antoniego) można znaleźć na
stronie internetowej Urzędu Miejskiego - zakładka "Rowerem do …" i Koła
Terenowego PTTK "Ziemia Janowska" - w opisie "Wokół Janowa Lubelskiego 2011-
2013 r.".
Antoni Sydor - Przewodnik Turystyczny, Instruktor Turystyki Kwalifikowanej
Rowerowej, Koło Terenowe PTTK "Ziemia Janowska".
Foto: Elżbieta Pezda - Chmiel (łąka Widły późna jesień 2012 r.), Czesław Flis
(Kruczek - 2014 r.), Jarosław Lalik (2022 r.)
18 marzec 2022r.
Życzenia świąteczne
31 marzec 2022r. Światowy Dzień Wody w Janowie Lubelskim. Członkowie KT PTTK "Ziemia Janowska" nad Białką, edukacja w PSP oraz spotkania w Domu Nauczyciela - marzec 2022 r.
Celem strategicznym
18 marzec 2022r. W poszukiwaniu pamiątek wielokulturowej przeszłości Ziemi Janowskiej. Członkowie KT PTTK "Ziemia Janowska" i KAR "Rekreo - Styl" w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli
W śnieżny, marcowy poranek (09.03.2022 r.) grupa członków Koła Terenowego PTTK
"Ziemia Janowska" i Klubu Aktywnych Ruchowo "Rekreo - Styl" pojechała małym
busem do Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli - Rozwadowie. Do Muzeum wybrano się
aby zdobyć wiedzę o pamiątkach tamtejszej kultury, mającej wpływ na sąsiadujące
obszary Ziemi Janowskiej.
Na początku Lasów Janowskich wjechano na nową trasę S 19 a Przewodnik zwracał
uwagę na mijane tereny, znane z podmiejskiej turystyki rowerowej i narciarskiej.
Po minięciu dawnej granicy zaborów na rzece Bukowa wjechano do Podkarpacia,
zwanego i teraz Galicją. Za rzeką San skręcono na nową obwodnicę Niska i
Stalowej Woli, co ułatwiło podróż i dało możliwość obserwacji mijanej zabudowy
oraz ciekawych krajobrazów. Za blokami mieszkalnymi na wyniosłej skarpie i
nadrzecznymi błoniami skręcono w drogę od Zaklikowa, którą wjechano do cichego
Rozwadowa, założonego w 1690 r. przez Gabriela Rozwadowskiego a w 1723 r.
sprzedanego Jerzemu Ignacemu Lubomirskiemu - właścicielowi dóbr Charzewicko -
Rozwadowskich. Rozwadów, teraz dzielnica nowoczesnej Stalowej Woli, dawniej był
centrum rzemiosła i handlu oraz znanym węzłem kolejowym.
Na miejscu, w Muzeum (ulokowanym w dawnym Pałacu Lubomirskich) nasza grupa
została zapoznana z przygotowanym planem zwiedzania i pogadanek.
Najpierw obejrzano wystawę "Takie było lasowiackie życie…. Dawna wieś w rzeźbie
Jana Puka".
Warto nadmienić, że Lasowiacy to wyróżniająca się kulturowo grupa ludności
dawnej Puszczy Sandomierskiej w widłach Wisły i Sanu oraz po prawej stronie
Sanu, do której zaliczani są niekiedy też mieszkańcy terenów na zachód od
Biłgoraja i na południe od Janowa Lubelskiego. Odrębność wykształtowało
niedostępne środowisko puszczańskie, akcje osadnicze (Tatarzy, Mazurzy, Niemcy)
i granice zaborów. Oprócz uprawy słabych gleb i hodowli trudnili się (niekiedy
nadal) gospodarką leśną, drobnym przemysłem i rzemiosłem, to jest: łowiectwem,
myślistwem, bartnictwem, wytopem rudy darniowej, smoły i mazi, wypałem węgla
drzewnego, bednarstwem, ciesielstwem, stolarstwem, kołodziejstwem,
zabawkarstwem, wikliniarstwem, garncarstwem.
Jan Puk to lokalny twórca opowiadający o życiu wsi od pierwszej połowy XX wieku
poprzez rzeźbę w drewnie, gawędy, kroniki i poezję. Wystawa miniaturowych rzeźb
sprzętów i obiektów gospodarskich oraz scenek rodzajowych była uzupełniona
medialną prezentacją opowieści Autora. Po wystawie oprowadzała i o ubogich
wsiach położonych na piaszczystych glebach opowiadała Pani Beata Trybuła. W Sali
Edukacyjnej rozmawiano o kulturze Lasowiackiej, jej współczesnych śladach i
przenikaniu w formie wymiany handlowej oraz osadnictwa na obszar pogranicza i
Ziemi Janowskiej.
Obejrzano też wystawę "Piast TOTAL WAR. Wojskowość w Polsce wczesnopiastowskiej"
przygotowaną przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie oraz Muzeum
Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy. Autorzy zaprezentowali
uzbrojenie i techniki wojenne państwa Piastów z okresu X - XII wieku a wystawę
uzupełniła filmowa inscenizacja grupy rekonstrukcji. Jak informują Autorzy "były
to czasy, gdy wojna była stanem ciągłym".
Warto nadmienić, że po wędrówkach ludów, w czasach kształtowania państwowości
władcy zawierali sojusze oparte na kulturze, religii, lokalnym układzie sił i
koligacjach rodzinnych. Utrzymanie i powiększanie terytorium wymagało walki
ciągłej z kolejnymi przeciwnikami. Wtedy trzon wojska stanowiła dobrze uzbrojona
i wyszkolona drużyna księcia / króla, ale do większych działań powoływano kmieci
i mieszczan.
Po wystawie oprowadzała Pani Beata Garanty, z którą rozmawiano o nowej formie
przekazu wystawy (fikcyjny bohater Niemir), dawnych i aktualnych wykopaliskach a
także o rozwijającej się działalności Muzeum: niedawno otwartej Galerii
Malarstwa Alfonsa Karpińskiego (budynek dawnego Sądu w Rozwadowie) i
przygotowywanego do otwarcia Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego (d.
Warsztaty Szkolne przy ul. Hutniczej w Stalowej Woli).
W drodze powrotnej wstąpiono do miejscowego, neogotyckiego kościoła pod
wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej fundacji Lubomirskich z 1907 r., położonego
w okolicy remontowanego właśnie Rynku. Dalej pojechano przez centrum Stalowej
Woli a później Niska. Stamtąd wstąpiono do Podwoliny, nad miejscowy Zalew -
który w ciągu ostatnich kilku lat wzbogacono o wiele urządzeń rekreacji, liczne
alejki i pomosty; gdzie Janowscy żeglarze z KŻ "ZEFIR" JL jeżdżą na regaty i
letnie koncerty.
Dalsza droga to zawiły dojazd do S 19 i szybka podróż do Janowa w śnieżnej
zadymce po bezpiecznej nawierzchni nowej trasy. Zła widoczność, ciepły pojazd i
wzajemne zaufanie zachęciły wędrowców do rozmów o dawnej Galicji, o więzach
kulturowych sąsiadujących regionów / województw i o kolejnych wyjazdach - w
poszukiwaniu pamiątek wielokulturowej przeszłości Ziemi Janowskiej …..
Antoni Sydor - Przewodnik Turystyczny, KT PTTK "Ziemia Janowska" w Janowie
Lubelskim
17 luty 2022r. Zaproszenie na konsultacje
20 stycznia 2022r. Spotkanie i pogadanka w Bibliotece.
Jeszcze w poświątecznej atmosferze ale dalej w cieniu kolejnej fali korona
wirusa (objawiającej się małą frekwencją na spotkaniu) przeprowadzono pogadankę
o środowisku przyrodniczym najbliższej okolicy - przedmieść Janowa Lubelskiego.
Kol. Sekretarz prowadzący pogadankę we wprowadzeniu opowiedział o budowie
geologicznej oraz dawnym i aktualnym wykorzystaniu pogranicza Roztocza
Zachodniego i Kotliny Sandomierskiej.
Tu prowadzący cytował opracowanie Z. Baranowskiego "Między Lasami Janowskimi a
Wzgórzami Roztocza Gorajskiego", wyd. Starostwo Powiatowe w Janowie Lubelskim,
2011 r. Otóż wyżynne Roztocze zbudowane jest z utworów kredowych (margle i
opoki) oraz wapieni mioceńskich z nadkładem lessu. Natomiast bagienno - lesista
Kotlina Sandomierska z wapieni mioceńskich przykrytych iłami z nadkładem
czwartorzędowych piasków i gliny.
Granica regionów przebiega przez środek miasta a wyznacznikiem jest ul. Jana
Zamoyskiego a później ul. Lubelska.
Z wyżynnego, od dawna uprawianego rolniczo terenu wypływają rzeki, rzeczułki,
strumyki i niewielkie rowki z wodą. Małe cieki łączą się w większe i przez
bagienno - łąkowe przedmieścia płyną dalej, przez Lasy Janowskie do rzeki Bukowa
a stamtąd do rzeki San. Niektóre zatrzymują się w postaci stawów, oczek wodnych
i terenów stale podmokłych. Całość kształtowana kiedyś przez rozumnego osadnika
tworzyła przyjazne miejsce zasiedlenia endemicznych dziś okazów flory i fauny.
Tu prowadzący cytował własne opracowanie zamieszczone na stronie internetowej
Urzędu Miejskiego w Janowie Lubelskim w zakładce "Rowerem do….".: "Rowerem do
żabiej krainy na przedmieściach Janowa Lubelskiego - wiosna 2021 r." -
09.04.2021 r. [kliknij tutaj]
Na mapie "Ziemia Janowska", wyd. Kartol s. c. Lublin, 2013 r. wyszukiwano
omawiane miejsca: od Przyborowia przez Staw Misztalec, Maślanne, dolinę Białki
po dolinę Żytniówki ze Stawkami.
W dyskusji na spotkaniu kol. Helena opowiedziała o miejscu swego dzieciństwa nad
rzeką Białką: czystej wodzie, rybnych zakolach rzecznych, licznych stawach oraz
miejscach zasiedlenia ptaków.
Rozmawiano też o sposobach ochrony tych środowisk przed degradacją odpadami oraz
o potrzebie zapoznania się z tą atrakcyjną turystycznie okolicą na wyjazdach
rowerowych, nart biegowych czy marszach z kijkami Nordic Walking
Załączniki: scan. Antoni Sydor,
1/ okładka książki "Między Lasami Janowskimi a Wzgórzami
Roztocza Gorajskiego", Z. Baranowski, wyd. Starostwo Powiatowe w Janowie
Lubelskim, 2011 r.
2/ strona tytułowa Mapy "Ziemia Janowska", wyd. Kartol s.
c. Lublin, 2013 r.
Na kolejne zebrania zaprasza -
Sekretarz KT PTTK ZJ
Antoni Sydor
19 stycznia 2022r.
Spotkania i pogadanki KT PTTK "Ziemia Janowska": wakacje oraz okres wrzesień - grudzień 2021 r.
Wakacyjne spotkania odbywały się na Przystani Klubu Żeglarskiego "ZEFIR" nad
Zalewem Janowskim we wtorki, w godz. 16.00 - 18.00 a po wakacjach w lokalu KT -
Dom Nauczyciela w środy, godz. 11.00.
Wobec zagrożenia stanu koronawirusa, spotkania odbywały się zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa sanitarnego.
Działania / tematyka to:
1/ śr. 18.08.2021 r.: wyjazd indywidualny (brak wyjazdu grupowego) do Zamościa -
Sekretarz kol. Antoni Sydor. Biuro ZO PTTK - rozmowa o działalności Biura i ZO z
pracownicą Punktu it (Prezes Edward Słoniewski wyjechał). Muzeum Zamojskie:
zwiedzanie wystaw, rozmowy o przyjazdach naszego KT z: Kustoszem dr Jackiem
Feduszka, Dyrektorem mgr Anną Cichosz.
2/ śr. 01.09.2021 r. Grupowe zwiedzanie wystawy "200 - lecie Więzienia w Janowie
Lubelskim" - w Muzeum Regionalnym (wystawa w d. więzieniu) w Janowie Lubelskim -
Opiekun kol. Jarosław Lalik.
3/ W dniach: śr. 27.10.2021 r., śr. 03.11.2021 r. i śr. 15.12.2021 r. Grupowe
oglądanie filmowej (komputer) relacji z praktycznych zajęć "Kurs Przewodnik
turystyczny Zamość i Roztocze" na terenie Zamościa. Komentarz kol. Jarosława
Lalika.
4/ czt. 04.11.2021 r. Grupowy wyjazd (przez Wierzchowiska i Szastarkę) do Muzeum
24 Pułku Ułanów w Kraśniku i zwiedzanie wystawy "Bitwa Kraśnicka "Szlacht Bei
Krasnik 1914 - 1915" oraz historia 24 Pułku Ułanów im. Hetmana Stanisława
Żółkiewskiego. Opiekun Kol. Antoni Sydor. Jest opracowanie "W poszukiwaniu
pamiątek narodzin Niepodległości Polski w 1918 r. Członkowie KT PTTK "Ziemia
Janowska" w Wierzchowiskach, w Szastarce i w Muzeum 24 Pułku Ułanów w Kraśniku -
2021 r." - zamieszczone na stronach internetowych: Urzędu Miejskiego w Janowie
Lubelskim i naszego KT.
5/ śr. 17.11.2021 r. Pogadanka "Bibliografia Lubelszczyzny 1944 - 1964, wyd.
1974 r.". Prelegentka - Pani Agnieszka Leśnik - Lewandowska, pracownik
Biblioteki Pedagogicznej w Janowie Lubelskim.
6/ śr. 12.12.2021 r. Omówienie wniosku naszego KT do Burmistrza Janowa
Lubelskiego "o ustanowienie prawnej formy ochrony przyrody - użytku
ekologicznego w obszarze Stawu Matuszyniec" - z dnia 06.10.2021 r. Referujący
kol. Antoni Sydor.
Od września omawiano projekt Planu Działania na 2022 r.
W grudniu opracowano sprawozdanie z działalności KT za 2021 r.
W czasie pozostałych spotkań omawiano sprawy organizacyjne i zamierzenia wg
Planu Działania na 2021 r. oraz sprawy bieżące.
Załączniki:
1/ Bibliografia Lubelszczyzny 1944 - 1964, wyd.1974 r.
opracował:
Sekretarz KT PTTK ZJ
Antoni Sydor
1 stycznia 2022r. Nowy Rok
Wszystkiego Najlepszego w Nowym Roku.